|
Makaleler - Tüketicilerin Yasal Hakları
Yaşamımızı sürdürebilmek için dayanıklı, dayanıksız birçok mal ve hizmet
tüketmek zorundayız. Evinize buzdolabı, çamaşır makinesi, ütü gibi
elektrikli cihazlar; televizyon, radyo, bilgisayar, cep telefonu gibi
elektronik cihazlar; yatak takımı, oturma takımı, yemek takımı gibi
mobilya ve çeşitli mutfak araç gereci satın alıyoruz. Yazlık, kışlık giysi
ve ayakkabı gereksinmelerimizi satın alıyoruz. Evimizi aydınlatmak için
elektrik hizmeti, günlük yaşamımızda en temel gereksinmelerimizden olan su
ve gıda maddeleri satın alıp kullanıyoruz. Sabit ve cep telefonlarıyla,
internet yoluyla telekomünikasyon hizmetleri satın alıyoruz. Isınmak ve
yemek pişirmek için doğal gaz, LPG, kömür, odun gibi yakıtlarla birlikte
bu yakıtların kullanıldığı cihazları satın alıp kullanıyoruz. Evimize –
işimize ya da herhangi bir yere gidip gelmek için otobüs, dolmuş, tren,
uçak, gemi gibi ulaşım araçları ile ulaşım hizmeti alıyoruz. Bankalardan
tüketici kredisi alıp kullanıyoruz.
Satın alıp kullandığımız mal ve hizmetlere daha birçok örnek verebiliriz.
Sözünü ettiğimiz mal ve mal ve hizmetleri satın alıp kullanırken herhangi
bir özür, kusur, kısaca ayıplı bir mal ve hizmetle karşılaştığımızda ne
gibi haklarımızı var? Haklarınızı nasıl ve nerelerde arayacağız ?
AYIPLI MAL VE HİZMETLERDE
HAK ARAMA YOL VE YÖNTEMLERİ
Öncelikle ayıplı mal ve hizmetlerin ne olduğunu bilmemiz gerekir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Yasa’nın 4.maddesine göre; Ayıplı mal,
kısaca özürlü, kusurlu maldır. İşlevini yerine tam olarak getirmeyen,
tüketicinin ondan beklediği yararı sağlamayan maldır. Standardına, teknik
kıstaslarına aykırı maldır. Örneğin; iyi soğutmayan bir buzdolabı, ses ve
görüntüsünde sorun olan televizyon, konuşmakta zorlandığımız ya da
konuştuğumuz kişinin sesini duyurmayan bir cep telefonu, sökük – yırtık
kumaş hatası olan bir elbise, çatlak-kırık ya da kısa bir sürede
deformasyona uğrayan mobilya gibi. Ayıplı hizmetlere örnek; Bankaların
haksız yere ve mevcut yargı kararlarına aykırı olarak tüketicilerden
aldıkları yıllık kart ücreti, hesap işletim ücreti, çeşitli komisyonlar;
GSM şirketlerinin haksız, aldatıcı yanıltıcı kampanyaları ; düşük ve
yüksek voltajla evlerimizdeki cihazlarımızın bozulmasına neden olan ya da
yaşam kalitemizin düşmesine neden elektrik hizmeti gibi.
Ayıp Çeşitleri
1- Açık Ayıp: Satın aldığımız mal ve hizmetlerde hemen ya da başlangıçta
farkına varabileceğimiz ve görebileceğimiz ayıp çeşitleridir. Yırtık,
sökük, kırık, çıkık, kumaş hatası, cihazların çalışmaması ya da
işlevlerini yerine getirmemesi gibi.
2- Gizli Ayıp: Satın aldığımız mal ve hizmetlerde belli bir süre sonra
ortaya çıkan ayıplardır ( kusurlar, özürler). Ancak, gizli ayıbın nedeni
tüketicinin kullanım hatasından ya da yanlış kullanımından
kaynaklanmayacak.
3- Hileli Ayıp: Malın ya da hizmetin kusuru, ayıbı tüketiciden bilerek
saklanıyorsa ya da bilerek ayıplı ( kusurlu, özürlü) mal ve hizmet üretip
tüketicilere satılıyorsa bu mal ve hizmetler hileli mal ve hizmetlerdir.
Ayıplı mal ve hizmetlerde Haklarımız şunlardır :
1- Ayıplı malın firmaya iade edilerek bedelini isteme hakkımız. Ayıplı
hizmetin bedelini isteme hakkımız.
2- Ayıplı malın ayıpsız olan bir yenisiyle değiştirilmesini isteme
hakkımız. Ayıplı hizmetin ayıpsız hizmetle yeniden görülmesini isteme
hakkımız.
3- Ayıplı mal veya ayıplı hizmete ödediğimiz bedelden indirim isteme
hakkımız.
4- Ayıplı malın ücretsiz onarımını isteme hakkımız.
Ayıplı mal ve hizmetlerde Hak arama süreleri
Taşınabilir mallar ile hizmetler için;
1- Açık ayıplarda 30 gün
2- Gizli ayıplarda 2 yıl
3- Hileli ayıplarda hilenin ne zaman farkına varılırsa
Konut ve tatil amaçlı taşınmaz mallar için 5 yıl
Ayıplı mal ve hizmetlerde sorumlular:
Ayıplı mal ve hizmetler nedeniyle satıcı, imalatçı-üretici, bayi, acente,
ithalatçı ile tüketiciye o mal ve hizmet nedeniyle kredi veren bankalar ya
da kredi kuruluşları tüketicilere karşı müteselsilen ( zincirleme)
sorumludurlar.
Tüketiciler ayıplı mal ve hizmetler nedeniyle hak arama süresi içersinde,
öncelikle satıcıya başvuruda bulunarak haklarından ( 4 haktan) birisini
talep edebilir. Satıcı, tüketicinin isteğini yerine getirmek zorundadır.
Eğer, satıcı tüketicinin isteğini yerine getirmek istemiyorsa ya da zorluk
ve engel çıkarıyorsa, tüketicinin hiç tartışmasına gerek yoktur. Yasal
hakları için ilgili ve görevli yerlere başvuruda bulunulmalıdır.
Hak arama yerleri:
Tüketici, satıcı firmadan olumsuz cevap alması durumunda belirlenen hak
arama süresi içerisinde Tüketici Hakları Derneğine, Derneğin Şubelerine
başvuruda bulunarak ya da Derneği arayarak yardım isteyebilir. Kaldı ki,
bu gibi durumlarda, tüketicilerin Tüketici Hakları Derneğine öncelikli
başvuruda bulunmasında yarar vardır.
Bununla birlikte, her kaymakamlıkta ve her sanayi ve ticaret il
müdürlüğünde tüketici sorunları hakem heyeti bulunmaktadır. Tüketiciler,
haklarını arayabilmek için ya ikamet ettikleri ya da malı satın aldıkları
yerdeki hakem heyetine başvuruda bulunabilir. Tercih Tüketicinindir.
Ayıplı mal ve hizmetin neden olduğu zararlar
Ayıplı mal veya ayıplı hizmetin neden olduğu ölüm, yaralanma veya
kullanımdaki diğer mallarda oluşan zarardan dolayı tüketiciler malın
imalatçısı ve üreticisi ile hizmetin sağlayıcısından tazminat isteme
hakkına sahiptirler.
Ayıplı mal ve hizmetin neden olduğu her türlü zararlardan dolayı
tüketicilerin yapacağı talepler ise mal ve hizmetin satın alındığı
tarihten itibaren üç yıllık süreye tabidir.
Özürlü ve güvenli olmayan mallar
Satışa sunulacak mallar özürlü ise, o malın üzerine ya da ambalajına,
imalatçı veya satıcı tarafından tüketicinin kolaylıkla okuyacağı şekilde
“özürlüdür” ibaresini içeren bir etiket konulması zorunludur. Eğer, özürlü
( ayıplı mallar) mağazanın bilinen bir katında, reyonunda sergileniyorsa
“özürlüdür” etiketinin konulması zorunluluğu yoktur.
Malın ayıplı olduğu hususu, tüketiciye verilen fatura, fiş veya satış
belgesi üzerinde gösterilir. Özürlü ( ayıplı) malı bilerek satın alan
tüketiciler ayıplı mallar nedeniyle belirlenen haklardan yararlanamazlar.
Güvenli olmayan mallar, tüketicilere “özürlüdür” etiketiyle dahi
satılamazlar ve pazara sürülemezler.
TÜKETİCİLERE UYARI VE ÖNERİLER
Ayıplı mal ya da hizmetlerde haklarımızı arayabilmek için mutlaka satın
aldığımız mal ve hizmete ait fiş, fatura bulunması gerekmektedir.
Bir bankadan tüketici kredisi çekmişsek, taksitli ve kampanyalı
satışlardan mal ve hizmet satın almışsak bir devre tatile katılmışsak, bu
gibi durumlarda mutlaka Tüketicinin Korunması Hakkında Yasa’ya uygun
şekilde düzenlenmesi gereken sözleşmenin bir örneğini almalıyız.
Bununla birlikte, kendimiz herhangi bir firmaya özel olarak bir mal ve
hizmet siparişi vermişsek, bu durumda da daha sonra çıkabilecek sorunlarda
kanıt olarak gösterebilmek için bir sözleşme yapılmasını istemeliyiz.
Garanti kapsamına giren bir elektrikli, elektronik mal satın alıyorsak,
imalatçı ve ithalatçı firmalar tarafından düzenlenmesi zorunlu olan mala
ait garanti belgesi ile birlikte Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzunu
istemeliyiz.
Satın alacağımız mal ve hizmetlere ait fatura ya da fişi mal ve hizmetin
ayıplı çıkması durumunda, hem yasal haklarımızı kullanabilmek hem de
firmaların vergi kaçırmaması için bilinçli bir tüketici ve yurttaş olarak
istemeliyiz. Satın alacağımız malın, çok zorunlu olmadıkça ülkemizde
üretilen yerli malı olmasına dikkat etmeliyiz.
Bir mal ya da hizmet satın almadan önce ve satın aldıktan sonra herhangi
bir sorunla karşılaştığımızda, öncelikli olarak Tüketici Hakları Derneğini
arayarak ön bilgi almamızda yarar vardır. Bu ve buna benzer durumlarda
Tüketici Hakları Derneği siz tüketicilere başvuruda bulunmanız durumunda
yardımcı olacaktır. 12.11.2010
Turhan ÇAKAR
Tüketici Hakları Derneği
Genel Başkanı |
