Tüketici Hakları Günü

Çağdaş anlamda tüketici hareketinin gelişimi sanayileşmeyle birlikte başlar. Sanayileşme öncesi ve sanayileşmenin ilk dönemlerinde mal çeşidi daha azdı, mamuller daha az parçadan oluşuyordu ve basitti. Üretenler ve satanlar biliniyordu. Üretim ve dağıtım ulusal ve bölgesel pazarlar içerisinde cereyan ediyordu.

Ancak sanayileşme ve teknoloji geliştikçe ticaret de gelişiyordu. Üretim çeşitlenmeye, binlerce mal ve hizmet üretilmeye başlandı. Mallar üç beş parça yerine yüzlerce parçadan oluşmaya başladı. Üretim, dağıtım ve ticaret ulusal pazardan çıkıp uluslararası bir duruma ulaştı.Dolayısıyla üretim, dağıtım, tüketim, ticaret ilişkileri karmaşık bir duruma girdi. Bu nedenle tüketiciler satın almış oldukları mal ve hizmetlerin fiyat ve kalitesi ile sağlık, güvenlik ve çevresel etkileri hakkında yeterli bilgiye sahip olamaz ve takip edemez oldular

Özellikle, 1870'li yıllardan itibaren başlayan tekelci uygulamalar ile firmaların haksız, aldatıcı ve yanıltıcı uygulamaları karşısında tüketicilerin mağduriyetleri artmaya başladı.

Bu yıllardan itibaren Amerika'da sağlıksız güvensiz, pahalı ilaç, gıda ve diğer tüketim maddelerinin üretimi ve pazarlanmasına karşı tüketiciler büyük tepkiler göstermeye başladılar.

1935 yılında ABD'de kadınların öncülüğünde Detroit ve çevre illerde pahalı ve sağlıksız et ve diğer gıda maddelerine karşı büyük bir boykot yapıldı.1936 yılında ABD'deki tüm tüketici gruplarının birleşmesiyle "Tüketiciler Birliği" oluşturuldu.

Avrupa’da ise tüketici hakları ve tüketicilerin örgütlenme girişimleri özellikle 1950'li yıllardan itibaren yoğunlaşmaya başladı. Tüketici haklarının gelişmesi tüm dünya ülkelerinde ve daha çok batıda ve gelişmiş ülkelerde (ABD,Avrupa ülkeleri, Japonya, Avustralya gibi) 1960'lı yıllardan sonra büyük sıçramalar yaptı.

Tüketici hakları ve bunların devletçe korunmasının gereği konusunda ABD Devlet Başkanı John F. Kenedy' nin 15 Mart 1962'de Temsilciler Meclisinde yapmış olduğu konuşma ve 4 (Dört) tüketici hakkını açıklaması, yalnız ABD için değil tüm dünya için bir dönüm noktası sayılabilir.

Jonh F. Kenedy’nin Açıkladığı Haklar Şunlardır:

1-Güvenlik Hakkı,

2-Bilgi edinme Hakkı,

3-Seçme Hakkı,

4-Temsil Edilme ve Sesini Duyurma Hakkı,

işte, bu tarihten sonra her yıl 15 Mart, tüm dünyada Tüketici Hakları Günü olarak
kutlanmaktadır.

Diğer taraftan, 1985 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda o zamanki adıyla "Uluslararası Tüketici Birlikleri Örgütü" nün şimdiki adıyla Uluslararası Tüketiciler Örgütü’nün önerisiyle ve katılanların oybirliği ile, Türkiye'nin de imza atmış olduğu tüketicilerin Uluslararası Anayasası niteliğindeki "Tüketicilerin Korunması İlkeleri Rehberi" ni oluşturan bir dizi ilkeler kabul edildi.

Daha sonra, Uluslararası Tüketici Birlikleri Örgütü tarafından geliştirilen ve Uluslararası kabul görmüş evrensel tüketici hakları şunlardır:

1-Temel Gereksinimlerin Giderilmesi Hakkı,

2-Sağlık ve Güvenlik Hakkı,

3-Bilgi Edinme Hakkı,

4-Temsil Edilme, Sesini Duyurma ve Örgütlenme Hakkı,

5-Eğitilme Hakkı,

6-Seçme Hakkı,

7-Tazmin Edilme Hakkı ( Zararın Karşılanması Hakkı),

8-Ekonomik Çıkarların Korunması Hakkı,

9-Sağlıklı Bir Çevrede Yaşama Hakkı,

Ülkemizde 15 Mart Tüketici Hakları Günü 1985 yılından itibaren kutlanmaya başlanmakla birlikte, asıl olarak tüketici hakları gününün daha etkin olarak kutlanması tüketici derneklerinin kurulmaya başladığı 1990’lı yıllardan sonra başlamıştır. Bugün, Türkiye’de 50’ye yakın tüketici derneği ve bu derneklere üye 70 binin üzerinde tüketici bulunmaktadır. Tüketici Hakları Derneğinin ülke düzeyinde 43 şubesi 13 binin üzerinde üyesi bulunmaktadır. 2003 yılında 5 büyük derneğin oluşturduğu Tüketici Dernekleri Federasyonu (TÜDEF) 110 şubeyi ve 50 bin dolayında üyeyi çatısı altında bulundurmaktadır. Yurdumuzda da evrensel tüketici haklarının yerleşmesi için batıda olduğu gibi tüketiciler birleşmek, organize olmak ve daha güçlü bir tüketici hareketi yaratmak zorundadırlar.

Tüketici Hakları Günü, Tüketici Hakları Derneği ve TÜDEF üyesi olan ya da olmayan tüketici dernekleri tarafından çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Bu yıl kutlanan Tüketici Hakları Günü nedeniyle, Derneğimiz ( THD ) tarafından hazırlanan “ Tüketicilerin Acil Durum Raporu” kamuoyuna açıklanmıştır. Bu yıl yapılacak seçimler nedeniyle, siyasi parti liderlerinden randevu alınarak Rapor’un siyasi parti programlarına alınması istenilecektir.

Amacımız, ülkemizde güçlü ve bağımsız bir tüketici hareketi oluşturmaktır. Bu nedenle, tüketicilerin Derneğimize sahip çıkmasını, çalışmalarımıza katılmasını ve katkı koymasını, üye olmasını bekliyor ve diliyoruz.


Turhan ÇAKAR
Tüketici Hakları Derneği
Genel Başkanı