Tüketicinin Güvenli Gıdaya Ulaşma ve Bilgilenme Hakkı

Tüketicilerin bugün ülkemizde karşılaştığı en önemli sorunlardan birisi de güvenli ve yeterli gıdaya ulaşmada yaşanan sıkıntı ve güçlüklerdir.

Sağlıksız ve yetersiz beslenen toplumların kalkınması, onurlu ve saygın bir şekilde yaşaması olanaklı değildir. Bu nedenle, özellikle de yoksul ve dar gelirli tüketiciler için, ülkemizin ve halkımızın bugünü ve yarını için sağlıklı ve yeterli gıdaya ulaşmada yaşanılan sorunların, güçlüklerin ve sıkıntıların mutlaka ortadan kaldırılması gerekmektedir.

Tüketicilerin evrensel haklarından olan bilgilenme hakkı gereğince; ne yediğini, ne içtiğini bilme; gıdanın özellikleri, riskleri, tehlikeleri hakkında tam ve eksiksiz olarak bilgilenme hakları vardır.

• Bugün ve yarın için gıda, dünyanın ve insanlığın en önemli stratejik konuların başında gelmektedir. Uluslararası emperyalist gıda tekelleri, dünyanın ve ülkemizin tarım ve gıda politikalarını yönlendirmektedir.

• Ülkemizde sağlıklı ve yeterli gıda üretimi ile tüketicilerin güvenli ve yeterli gıdaya ulaşmasında yaşanan sorunların önemli bir nedeni de ülkemizin gıda ve tarımsal politikalarında IMF, Dünya Ticaret Örgütü ve Çok Uluslu Emperyalist gıda tekellerinin oynadığı oyunlardır.

• Diğer taraftan, söz konusu bu emperyalist kuruluşların ve tekellerin yarattığı çok önemli bir sorun da tüketicilerin bilincini bulandırma, yanlış bilgilendirme ve yönlendirme girişimleridir.

Tüketiciler, gıda ve beslenme konusunda eksiksiz ve doğru olarak bilgilendirilir ise seçme hakkına, sağlıklı ve güvenlik hakkına, ekonomik çıkarlarının korunması hakkına uygun gıdaya ulaşabilirler ve beslenebilirler.

Bilgisiz ve bilinçsiz gıda tüketimi; hem aile hem de ülke ekonomisine zarar verdiği gibi, tüketicinin ve toplumun sağlık ve güvenliğinin de riske ve tehlikeye girmesine neden olur.

Özellikle de, dar gelirli ve yoksul tüketicilerin harcamaları içinde gıda harcamaları en büyük gider kalemini oluşturmaktadır. Bu nedenle, bu kesimlerin sağlıklı, güvenli gıdaya ulaşabilmeleri ve beslenebilmeleri için, doğru ve eksiksiz bir şekilde bilgilendirilmeleri çok önemlidir.

TÜKETİCİLERİN SAĞLIKLI VE GÜVENLİ GIDA MADDESİNE ULAŞABİLMESİ VE BU GIDA MADDELERİNİ SEÇEBİLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN KOŞULLAR ŞUNLARDIR.

a) Tüketicilerin sahip olması gereken olanaklar ve nitelikler ile dikkat
etmeleri gereken koşullar:

• Tüketicilerin etiket okuma ve okuduğunu anlama bilgisine ve bilincine sahip olması,

• Açıkta satılan hangi gıda maddelerinin alınmaması gerektiğinin bilgisine ve bilincine sahip olunması,

• Gereksinmesine uygun olarak güvenli ve sağlıklı gıda maddelerini seçebilme bilgi ve bilincine sahip olunması,

• Niteliksel, niceliksel ve hukuksal yönden ayıplı, kusurlu ve sağlıksız gıda .maddeleri için ilgili kuruluşlara başvuruda bulunma ve hak arama bilgisine ve bilincine sahip olunması,

• Satın alma gücüne sahip olunması,

• Beslenme bilincine sahip olunması,


b) İlgili kamu kuruluşları tarafından yerine getirilmesi gereken
sorumluluklar ve koşullar ile yapılması gereken işler:

• Evrensel tüketici haklarına uygun gerekli ve yeterli bir gıda mevzuatının ( Gıda Kanunu, Gıda Kodeksi, Yönetmelikler ve Tebliğler) var olmasının sağlanması,

• Var olan gıda mevzuatının etkili bir şekilde uygulanabilmesinin sağlanması,

• Firmaların gıda mevzuatına ve tüketici haklarına uygun üretim, dağıtım ve pazarlama ( sunum) yapmalarının sağlanması,

• Etkili ve yeterli denetim yapılması,

• Üstün teknik donanıma, yönteme ve personele sahip laboratuarların kurulması ve yeterli şekilde analizlerinin yapı1masırnn sağlanması,

• Üretici, dağıtıcı ve nihai ürünleri tüketicilere sunan satıcı ve pazarlamacıların yeterli şekilde bilgilendirilmesi ve eğitilmesinin sağlanması,

• Tüketicilerin bilgilendirilmesi ve eğitilmesinin sağlanması,

• Yapılan denetimlerde ve analizlerde gıda mevzuatına uygun olarak sağlıksız, güvensiz riskli ve tehlikeli ; niteliksel, niceliksel ve hukuksal yönden ayıplı gıda maddeleri görüldüğünde bu gıda maddeleri hakkında marka ve firma adı verilerek tüketicilerin bilgilendirilmesi ile bu gıda maddelerinin piyasadan toplanmasının, üretiminin durdurulmasının sağlanması,

• Gıda maddelerinin içeriği, niteliği ve özelliği hakkında doğru tam ve eksiksiz bilgilerin ve gerekli uyarıların da yer alacağı bir etiketleme sisteminin oluşturulmasının ve denetlenmesinin sağlanması,

• Gıda maddeleri hakkında kitle iletişim araçlarında yer alan reklam ve tanıtımların aldatıcı, yanıltıcı ve istismar edici olmaması yönünde gerekli önlemlerin alınması ve denetimlerin yapılmasının sağlanması,

• Aldatıcı, yanıltıcı ve istismar edici gıda maddeleri hakkında tüketicilerin bilgilendirilmesinin sağlanması,

c) İlgili firmalar tarafından yerine getirilmesi gereken koşullar ve sorumluluklar ile yapılması gereken işler

• Var olan gıda mevzuatına ve tüketici haklarına uygun olarak sağlıklı ve güvenli üretim, dağıtım ve pazarlama ( sunum) yapılması,

• Gıda maddelerinin özelliği, niteliği, niceliği hakkındaki etiket ve ambalaj bilgilerinin eksiksiz ve doğru olarak verilmesi,

• Ürün hakkında gerekli ve yeterli derecede kalite kontrollerinin yapılması,

• Gerek gıda maddelerinin ambalaj ve etiketlerinde verilen bilgilerin gerekse yazılı, görsel işitsel basın ve yayın organlarında gıda maddeleri ile ilgili yapılan reklam ve tanıtımların aldatıcı, yanıltıcı ve istismar edici olmaması,

• Gerek etikette, gerekse basın ve yayın organlarında gıda maddelerine ilişkin verilen bilgilere uygun ürünün tüketiciye sunumunun sağlanması

• Gıda maddeleri hakkında etiket ve kitle iletişim araçlarında verilen bilgilerin, ürünün sağlıklı ve güvenli olarak tüketiciye sunumunu sağlamayabilecek şekilde olması yada tüketicilerin seçme hakkını kullanabilmesi için gıda maddelerinin niteliği ve niceliği hakkındaki bilgilerin veya uyarıların eksiksiz ve doğru bir şekilde tüketicilere duyurulması veya bu bilgilerin etiket üzerine yazılmasının sağlanması


BUGÜNKÜ DURUM

Tüketicilerin sağlıklı, güvenli gıda maddelerine ulaşabilmesi ve bu gıda maddelerini doğru bir şekilde seçebilmesi için yukarıda belirtilen koşulların büyük bir çoğunluğu yerine getirilmemektedir.

• Tüketiciler gerek gıda seçimi gerekse hak arama yönünden yeterli bilgiye ve bilince sahip değildirler.

• Gıdaların içeriği, niteliği ve özelliği hakkında tüketicilere doğru ve eksiksiz bilgi verilmemekte ve tüketiciler uyarılmamaktadır.

• Denetimler yeterli değildir.

• 5179 Sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun yeterince uygulanmadığı gibi henüz 3 yıl dolmadan yeniden değişikliğe uğratılması çalışmaları sürdürülmektedir.

• Sağlıksız güvensiz gıda maddeleri ile aldatıcı, yanıltıcı, istismar edici gıda maddelerinin reklamları tüketicileri, çocukları ve gençleri olumsuz yönde etkilemektedir.

Milyarlarca YTL tutarında genetik yapısı değiştirilmiş soya, soya yağı, soya küspesi mısır ve mısır yağı gibi tarımsal ürün ve gıda maddesinin büyük bir çoğunluğu ABD’den, bir kısmı da Arjantin’den ülkemize girmektedir. Bu ürünlerin genetik yapılarının değiştirilmiş olduğu Tüketici Hakları Derneği tarafından yaptırılan tahlillerle kanıtlandığı halde, ilgili ve yetiklilerce bugüne kadar herhangi bir önlem alınmamıştır. Tüketiciler, ülkemize gelen ve 900 – 1000 çeşit gıda maddesinde kullanılan genetik yapısı değiştirilmiş gıda maddeleri hakkında gerek ilgili kamu kuruluşları gerekse firmalar tarafından hiçbir şekilde uyarılmamış, bilgilendirilmemiş ve kobay durumuna düşürülmüştür.

Enerji içecekleri konusunda bilim insanlarının ve bizatihi Tarım Bakanlığı’nın oluşturduğu kurulun görüşlerine ve Danıştay kararlarına aykırı çok yüksek limit değerleri,ne sahip Tebliğler yayımlanarak tüketicilerin ve özellikle de gençlerin güvenliği tehlikeye atılmıştır. Daha sonra, bu Tebliğler, THD’nin açtığı davalarla düzeltilmiştir.

Güvensiz gıda maddelerinin üretimine ve tüketicilere sunumuna izin verilerek gıda mevzuatına, Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanmasına ve Uygulanmasına Dair Kanun’a ve tüketici haklarına aykırı davranılarak suç işlenmiş olmuyor mu ?

Tüketiciler olarak, vergilerimizle çalışmalarını sürdüren ve bize karşı sorumluluğu bulunan ilgili kamu kuruluşlarından yasalara ve tüketici haklarına saygılı olmalarını; sağlığımızı ve güvenliğimizi tehlikeye atacak gıda maddelerinin üretimine, ithalatına ve bizlere sunulmasına izin vermemelerini, bizleri tam ve eksiksiz olarak bilgilendirme, uyarma sorumluluğunu yerine getirmelerini isteme hakkımız vardır. Bu hakkımızı da en iyi ve etkili şekilde sonuna kadar kullanmamız gerektiğini ve kullanacağımızı da belirtmek isterim.


Turhan ÇAKAR
Tüketici Hakları Derneği
Genel Başkanı