Bilgilenme Hakkımız ve Gerçekler

Tüketicilerin evrensel haklarından birisi de bilgilenme hakkıdır. Mal ve hizmetlerin özellikleri, kullanım ve bakım koşulları, tehlikeleri riskleri ile mal ve hizmetleri üreten firmalar hakkında tüketicilerin doğru ve eksiksiz olarak bilgilendirilmesi, bilgilendirme hakkının gereğidir.

Günümüzde mal ve hizmet üretiminin giderek artması ve yüzbinleri aşan çeşit ve sayıya ulaşmış olması, üretimin ve pazarlama uygulamalarının karmaşıklaşması nedeniyle, tüketicilerin bu gelişmeleri izleyebilmesi olanaksızlaşmıştır.

Bu nedenle, tüketicilerin amaca uygun, kaliteli, güvenli, sağlıklı ve uygun fiyatla mal ve hizmet seçebilmesi doğru ve eksiksiz bilgilendirilmesine bağlıdır.

Gerek kamu kuruluşlarının ürettiği mal ve hizmetler gerekse özel firmaların ürettiği mal ve hizmetlere ilişkin tüketicilerin zamanında ve tam olarak bilgilendirilmesi konusunda ilgili kamu kuruluşları ile özel firmaların görev, sorumluluk ve yükümlülükleri bulunmaktadır.

Tüketicilerin satın alacakları mal ve hizmetlerin seçiminde eksik ve yanlış bilgiye sahip olmaları ya da koşullandırılmaları sonucunda doğru seçim yapamayacaklarından dolayı hem aile hem de ülke ekonomisine zarar verilebileceği gibi tüketicilerin doğru olmayan tüketimleri sonucunda da hem kendi hem de çevrenin sağlık ve güvenliği risk ve tehlike altına girebilecektir.

YASAL DÜZENLEMELER

Tüketicilerin bilgilendirilmesi konusuyla ilgili bazı yasal düzenlemelere ilişkin aşağıda örnekler verilmiştir.

Tüketicinim Korunması Hakkında Kanun kapsamında yayımlanan Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Uygulama Esaslarına Dair Yönetmelik’in 5.maddesine göre, piyasada satışa sunulan malları üreten ya da ithal eden firmaların ürettikleri ya da ithal ettikleri mallara ilişkin Türkçe Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu düzenleme zorunlulukları bulunmaktadır.

Tanıtma ve Kullanma Kılavuzunda Bulunması Gereken Bilgiler
Tanıtma ve kullanma kılavuzunda mallar ile ilgili olarak, malın özelliğine ve tüketiciye sunuluş şekline göre aşağıda belirtilen bilgilerin bulunması zorunludur:

a) İmalatçı – üretici veya ithalatçı firmanın unvanı, adres ve telefon numarası,

b) Bakım, onarım ve kullanımda uyulması gereken kurallar,

c) Taşıma ve nakliye sırasında dikkat edilecek hususlar,

d) Kullanım sırasında insan veya çevre sağlığına tehlikeli veya zararlı olabilecek durumlara ilişkin uyarılar,

e) Kullanım hatalarına ilişkin bilgiler,

f) Özellikleri ile ilgili tanıtıcı ve temel bilgiler,

g) Tüketicinin kendi yapabileceği bakım, onarım veya ürünün temizliğine ilişkin bilgiler,

h) Periyodik bakım gerektirmesi durumunda, periyodik bakımın yapılacağı zaman aralıkları ile kimin tarafından yapılması gerektiğine ilişkin bilgiler,

ı) Bağlantı veya montajının nasıl yapılacağını gösterir şema ile bağlantı veya montajının kimin tarafından yapılacağına ( tüketici, yetkili servis ) ilişkin bilgiler,

i) Bakanlıkça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü,

j) Varsa standart numarası,

k) Servis istasyonları ile yedek parça malzemelerinin temin edilebileceği yerlerin isim, adres ve telefon numaraları veya çağrı merkezleri gibi diğer erişim bilgileri,

l) İthal edilmiş mallarda, yurt dışındaki üretici firmanın unvanı ve açık adresi ile diğer erişim bilgileri (telefon, telefaks ve e-mail vb.),
m) “CE” işareti (varsa) ve uygunluk değerlendirme kuruluşunun unvanı ve açık adresi (telefon, telefaks ve e-mail vb.),

Malın teknik özelliği ve/veya tüketicinin kullanımında karşılaşacağı kolaylıklar da dikkate alınarak, yukarıda belirtilen bilgilerin işaret ve/veya şekil çizmek suretiyle açık olarak anlatılabilmesi halinde, ayrıca yazılı bir metin aranmaz.

Ürünlere ilişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve uygulanmasına Dair Kanun’un 11.maddesine göre; kontrol sonucunda ürünün güvenli olmadığının belirlenmesi durumunda, giderleri üretici firmadan karşılanmak üzere yetkili kuruluş tarafından (ilgili kamu kuruluşları) ürünün piyasaya arzının yasaklandığının, piyasaya arz edilmiş olan ürünlerin piyasadan toplatıldığının, ürünlerin güvenli hale getirilmesinin olanaksız olduğu durumlarda taşıdıkları risklere göre kısmen ya da tamamen bertaraf edildiğinin ülke genelinde dağıtımı yapılan iki gazete ile ülke genelinde yayın yapan iki televizyon kanalında ilanı koşuluyla, risk altındaki kişilere duyurulması gerekmektedir.

5491 Sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 21.maddesinde herkes, Bilgi edinme Hakkı Kanunu kapsamında çevreye ilişkin mercilere başvurarak faaliyetle ilgili gerekli önlemlerin alınmasını veya faaliyetin durdurulmasını isteyebilir, denilmektedir.

SORUNLAR

İlgili ve yetkili bazı kamu kuruluşlarının görev ve sorumluluklarıyla ilgili yasal düzenlemelerde tüketicilere bilgi verileceğine ilişkin her hangi bir hüküm bulunmamaktadır. Birçok kamu kuruluşunun düzenlemelerinde ise tüketicilerin bilgilendirilmesi istenilen konular ise yetersizdir.

Var olduğu kadarı ile tüketicilerin bilgilendirilmesine yönelik ilgili yasal düzenlemelere uygun olarak firmaların büyük çoğunluğu tarafından gerekli sorumluluklar yerine getirilmemektedir. Örneğin, bazı sanayi mallarına ilişkin düzenlenen tanıtma ve kullanma kılavuzundaki bilgilerin eksik olduğu görülmüştür. Bazı sanayi mallarına ilişkin tanıtma ve kullanma kılavuzu düzenlenmediği görülmektedir.

Tüketicilerin sağlık ve güvenliği için risk oluşturan bazı ürünlere ilişkin düzenlenen tanıtma ve kullanma kılavuzlarında riskler hakkında herhangi bir uyarı bulunmamaktadır. Bu riskler ve tehlikelere ilişkin ilgili ve yetkili kamu kuruluşlarınca tüketiciler bilgilendirilmemektedir.

Yasal zorunluluğa aykırı eksik bilgilendirmelerden kaynaklanan zarar nedeniyle tüketicinin tazminat hakkı bulunmaktadır.

TÜKETİCİLERE ÖNERİLER

Tüketiciler Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu bulunmayan sanayi mallarını satın almasınlar. Tanıtma ve kullanma kılavuzunun eksiksiz ve doğru bir şekilde düzenlendiğine, sözlü vaatlerin tanıtma ve kullanma kılavuzunda bulunduğuna dikkat edilmelidir.
Tüketiciler satın alacakları mal ve hizmetlere ilişkin yapılan reklamlarda belirtilen özelliklerin tanıtma ve kullanma kılavuzunda olup olmadığını incelemelidir.

Tanıtma ve kullanma kılavuzu iyice okunup anlaşıldıktan sonra cihazın kullanılmasına başlanılmalıdır.
Yetersiz bilgilendirmeler nedeniyle doğacak zararların karşılanması için Tüketici Mahkemesi ve Tüketici Sorunları Hakem Heyetine başvuruda bulunulmalıdır.


Turhan ÇAKAR
Tüketici Hakları Derneği
Genel Başkanı